امروز: جمعه 10 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
بلوک کد اختصاصی

ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی

ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی دسته: اقتصاد
بازدید: 1 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 111 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 220

وجود ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی انگیزش و مشاركت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیتهای اقتصادی درازمدت به همراه می‌آورد تنوع ابزارهای مالی از نظر تركیب ریسك و بازده و ماهیت سود و شیوه مشاركت در ریسك گروههای مختلفی را به سوی خود می‌كشاند مطالعة سیر تاریخی بازار مالی رد كشورهای پیشرفته و توسعه یافته نشان می‌دهد كه این كشورها هم

قیمت فایل فقط 35,100 تومان

خرید

فصل اول :

نوآوریهای ابزاری


1-1) مقدمه:

وجود ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی. انگیزش و مشاركت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیتهای اقتصادی درازمدت به همراه می‌آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر تركیب ریسك و بازده و ماهیت سود و شیوه مشاركت در ریسك گروههای مختلفی را به سوی خود می‌كشاند. مطالعة سیر تاریخی بازار مالی رد كشورهای پیشرفته و توسعه یافته نشان می‌دهد كه این كشورها همواره سعی كرده‌اند كه با انجام نوآوریهای مالی در زمینة ابزارهای مالی گونه‌ها و زمینه‌های بكارگیری ابزارهای مالی را گسترش دهند و از این طریق سرمایه‌های بیشتری را جذب كنند. شناخت این ابزارهای جدید می‌تواند ما را در توسعه هر چه بهتر بازار مالی كشورمان یاری رساند و بدین ترتیب رشد و توسعة اقتصادی را تسهیل و تسریع بخشد. همانطور كه در فصل اول اشاره گردید بهترین شكل تأمین مالی سرمایه‌گذاریهای درازمدت. از محل پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی و از طریق بازار مالی محقق می‌شود. بازار مالی در هدایت پس اندازهای كوچك به سرمایه‌گذاریهای مولد. جذب پس اندازهای راكد در تولید. اصلاح ساختار بخشهای اقتصاد. افزایش درآمد ملی. افزایش درآمد دولت و ... نقش مهمی می‌تواند ایفا كند. دستیابی به این هدفها مستلزم گسترش بازار مالی از طریق تنوع بخشیدن به ابزارها و نهادهای مالی است. بدیهی است نخستین گام در متنوع ساختن، دستیابی به شناخت كامل و دقیق از انواع آن است. در تحقیق پیش روی سعی شده است انواع ابزارهای مالی موجود در بازارهای مالی جهان اشاره شود و ضمن آن ویژگیها، زمینه‌ها، كاربرد، وجوه افتراق و اشتراك ابزارها و ... تبیین شود.

ابزارهای مالی جدید كه بواسطة نوآوری‌های ابزاری ایجاد گردیده‌اند از لحاظ تنوع و تعداد بسیار وسیع و گسترده هستند بنابراین در این تحقیق سعی خواهد شد ابزارهای اصلی و بیشتر كاربرد پذیر معرفی و بررسی گردند. بدین منظور ابتدا ابزارهای نوین معرفی شده در سیستم بانكی معرفی می‌شوند و سپس انواع ابزارهای مالی منتشر شده در بازارهای اولیه یا ثانویه سیستم مالی بررسی می‌گردند.

1-2) ابزارهای مالی نوین در سیستم بانكداری

3-2-1) حسابهای ویژه جاری:         Special checking Account

این نوآوری مالی در سیستمهای بین سالهای 60-1935 رخ داد. تا قبل از جنگ جهانی بانكهای تجاری فقط برای بنگاههای تجاری واحدها و مؤسسات دولتی و افراد ثروتمند، حساب جاری فراهم می‌كردند. در آن دوره بخش عمده‌ای از جمعیت فقیر بودند و توانایی پرداخت حداقل مقدار برای باز كردن حسابهای جاری (در سال 1930 حداقل مقدار موجودی تقریباٌ معادل 000/10 دلار امروز بود) نداشتند و از سوی دیگر افراد عاید بیشتر خریدهایشان را بصورت نقد انجام می‌دادند. اما پس از جنگ جهانی با رشد و افزایش درآمد و خریدهای افراد، انجام معاملات نقدی با مشكلات مختلف روبرو گردید و به همین دلیل میل شدیدی در بین افراد برای انجام پرداختهای خود بوسیلة چك (Check) ایجاد گردید. همین امر باعث گردید در اواسط دهه 1950 برای اولین بار برخی از بانكها حسابهای جاری كه سقف موجودی نداشت را افتتاح كنند و بدلیل استقبال بیش از حد مردم در مدت زمان كوتاهی این گونه حسابها در سراسر جهان گسترش یافت.

1-2-2) گواهی سپرده certificate of deposit: CDs

پس از جنگ جهانی دوم بانكها سهم خود را از بازار مالی بطور قابل ملاحظه‌ای از دست دادند بطوریكه در بین سالهای 60-1946 سهم بانكها از وجوه مؤسسات مالی خصوصی از 57 درصد به 39 درصد كاهش یافت و سهمشان از بازار مؤسسات سپرده‌گذاری از 82 درصد به 62 درصد كاهش پیدا كرد. دلیل عمدة كاهش سهم بانكها تأكید بیش از حد آنها بر روی سپرده‌های دیداری demand deposity بود. این سپرده‌ها كه همانند حسابهای جاری كنونی عمل می‌كردند در طول دوران جنگ توسط مردم مورد استقبال قرار گرفت زیرا در طول جنگ: 1) اقلام خرید كمیاب بود.

2) اكثر بنگاهها از مسیر اقتصادی بعد از جنگ نامطمئن بودند و ترجیح می‌دادند نقدینگی نگهداری كنند.

3) نرخ بهره در طول جنگ پایین بود.

اما با پایان یافتن جنگ و تغییر شرایط اقتصادی این دلایل منتفی گردید و نتیجتاٌ سپرده‌های دیداری با عدم استقبال شدیدی مواجه گردیدند.

بانكها در جستجو راه حل برای این مشكل ابتدا سپرده‌های بلندمدت بهره دار را معرفی كردند، اما این گونه سپرده‌ها نیز با عدم استقبال مواجه گردید زیرا بنگاهها ترجیح می‌دادند كه تراز پولی موقتشان را در اوراق بهادار كوتاه مدت كه می‌توانستند به راحتی در فرصت كوتاهی بفروشند، نگهداری كنند در حالیكه سپرده‌های بلندمدت بهره دار بایستی تا موقع سر رسید و یا حداقل 30 روز از تاریخ سپرده‌گذاری نگهداشته شوند، تا بدانها سود تعلق گیرد.

در سال 1961 بانك شهری [City Bank] (اولین بانك ملی شهر نیویورك) گواهی سپردة بانكی را منتشر كرد. گواهی سپرده اوراق بهاداری هستند كه دارای تاریخ سر رسید و نرخ بهرة مشخص هستند. از آنجا كه بازدة این گواهی‌ها بر اساس نرخ بهره بانكی است معمولا نرخ بهره بیشتر نسبت به سایر اوراق قرضة كوتاه مدت دارند و به همین دلیل به سرعت مورد استقبال عموم مردم و بنگاهها قرار گرفت. مشتریان می‌توانستند این اسناد را تا هر وقت تمایل داشتند نگهدارند و در صورت نیاز به خود و دیگری بفروشند.

این گواهی‌ها و اسناد به سرعت و در زمان اندكی گسترش یافت و همكنون انواع مختلف این گواهی‌ها در سطح جهان وجود دارد. بوسیلة این گواهی‌ها سپرده‌گذاران به ابزاری مناسب و با درجة نقدینگی بالا دست پیدا می‌كنند و از سوی دیگر بانكها نیز می‌توانند منابع مالی مورد نیاز خود را بدست آورند.

گواهی سپرده بانكی بر اساس معیارهای مختلف قابل طبقه بندی است. بر اساس مؤسسات منتشر كنندة این اسناد می‌توان به چهار نوع گواهی سپردة بانكی اشاره كرد:

1) گواهی سپردة منتشر شده توسط بانكهای داخلی

2) گواهی سپردة منتشر شده به پول داخلی ولی خارج از كشور تزریق شده. بعنوان مثال بانكهای اروپایی نوعی گواهی سپرده به دلار منتشر می‌كنند و در اروپا به فروش می‌رسانند. (Euro CDs یا Euro dollar CDs)

3) گواهی سپردة منتشر شده توسط بانكهای خارجی فعال در كشوری (Yankee CDs) به پول داخلی همان كشور

4) گواهی سپردة منتشر شده توسط مؤسسات پس انداز وام و بانكهای پس انداز (thrift CDs)

همچنین گواهی سپرده‌ها به دو دسته گواهی سپردة قابل معامله (Negotiable CDs)

و گواهی سپردة غیر قابل معامله (Non Negotiable CDs) تقسیم می‌گردند. منظور از گواهی سپردة قابل معامله، گواهی‌هایی هستند كه قابلیت فروش در بازارهای ثانویه را قبل از تاریخ سر رسیدشان دارند و گواهی سپردة غیر قابل معامله گواهی‌های هستند كه این قابلیت را ندارند و بایستی از تاریخ سر رسید در دست خریدار اولیه باشد.

گواهی سپرده از لحاظ جریان درآمد آن نیز به دو دسته تقسیم می‌گردد: گواهی سپرده‌هایی كه به آنها بهره تعلق می‌گیرد كه این بهره بصورت ماهانه یا فصلی یا سالانه توسط كوپنهای مجزا و یا در انتهای سر رسید اسناد پرداخته می‌گردد. این گونه گواهی سپرده تا سال 1977 بصورت نرخ بهرة ثابت [Fixed-coupon Interst Rote CDs) منتشر می‌شدند، اما از این سال به بعد با افزایش نرخ بهره و بی ثبات شدن آن ریسك نگهداری این اسناد افزایش یافت و لذا باعث كاهش تمایل خرید این اسناد گردید. در این سال نوعی گواهی سپرده با نرخ بهرة متغیر [rariable rate CDs] یا [Floating Rate of CDs] منتشر گردید. در این نوع اسناد نرخ بهره به شاخص دیگری وابسته است و با تغییر شاخص مذكور نرخ بهره نیز تغییر می‌كند، بعنوان مثال نرخ بهره به شاخص قیمت مصرف كننده یا حداقل نرخ بهره‌ای كه بوسیلة بانك مركزی تعیین می‌شود وابسته می‌گردد.

نوع دیگر گواهی سپرده از لحاظ جریان درآمدی گواهی سپردة بدون بهره [Zero coupon rate CDs] است كه اولین بار در سال 1981 منتشر گردید. به این گونه اوراق هیچگونه نرخ بهره‌ای تعلق نمی‌گیرد ولی با تخفیف (به قیمت كمتر از ارزش اسمی) بفروش می‌رسد و نرخ بازده آن بستگی به تفاوت بین قیمت خرید و ارزش اسمی آن كه در تاریخ دریافت می‌شود، دارد.

در نهایت می‌تواند انواع گواهی سپرده را بر اساس مدت سررسید آنها به صورت بلندمدت، میان مدت و كوتاه مدت تقسیم بندی كرد. بازدة گواهی سپرده به سه عامل بستگی دارد:

1) میزان اعتبار بانك منتشر كننده

2) تاریخ سررسید گواهی‌های سپرده

3) میزان عرضه و تقاضای گواهی‌های سپرده

3-2-3) براتهای وعده دار Bankers acceptances

براتهای وعده دار. اسنادی هستند كه توسط افراد خاص در وجه بانك كشیده می‌شود و بانك می‌پذیرد در سر رسید نهایی مبلغ مندرج در آنرا بدون هیچ قید و شرطی بپردازد. این براتها در اثر معاملاتی از قبیل: واردات و صادرات كالا از كشور، معاوضه كالا بین دو بنگاه در داخل یا خارج از كشور ایجاد می‌گردند. این براتها در بازار پول (كوتاه مدت) قابل خرید و فروش است و توسط بانكهای مختلف منتشر می‌گردد.

1-2-4) كارتهای اعتباری: Credit Cards

كاربرد فناوری‌های ارتباط الكترونیكی در بخش بانكداری، برای اولین بار در سیستم‌های پرداخت بین بانكی و با استفاده از سیستم پرداخت Fed wire شروع گردید. در سال 1918 در آمریكا، 12 بانك فدرال رزرو حساب‌های بانكی خود را با بكارگیری سیستم تلگراف اجاره‌ای به هم متصل نموده و تسویه الكترونیكی حساب‌ها را آغاز كردند.

كاربرد اولیه ارتباطات الكترونیكی در امور مالی، یكی از ویژگی‌های پیشرو در ارتباطات اینترنتی را به نمایش می‌گذارد. این وسیله از آن جهت با اهمیت است كه باعث كاهش فاصله‌ها شده است، به طوری كه، دستورالعمل‌های مختصر تلگرافی برای تعدیل ترازهای بانك مركزی، جایگزین ارسال فیزیكی پول و سكه گردید. این سیستم‌های پرداخت الكترونیكی بین بانكی در دهه‌های گذشته توسعه یافته‌اند. به عنوان نمونه، در كشورهای صنعتی از شبكه‌های تلفن اختصاصی، سیستم‌های Giro[1] به شكل الكترونیكی، و سیستم‌های پردازشگر كامپیوتر مركزی[2] برای مدیریت كردن پرداخت‌هایی با حجم و ارزش بالا استفاده می‌شود. فناوری‌های كامپیوتری و ارتباطات الكترونیكی با این سیستم‌های پرداختی مرتبط گشته و به گونه‌ای روشن مكمل فعالیت‌های بانك‌ها گردیده است.

یكی دیگر از فناوری‌های الكترونیكی بكار گرفته شده در سیستم بانكی، استفاده از كارت‌های پلاستیكی به جای پول در مبادلات می‌باشد. برای اولین بار در سال 1970 میلادی یك مخترع ژاپنی به نام Arimura Kunitaka درباره نصب تراشه بر روی كارت پلاستیكی طرحی را ارائه نمود، ولی این طرح مورد توجه قرار نگرفت. در سال 1974 یك روزنامه نگار فرانسوی به نام Roland Moreno درابره سیستم الكترونیكی حافظه دار مستقل، اختراعی را به ثبت رساند. وی بیشتر بر روی جنبه عملیاتی و توانایی‌های این وسیله متمركز شده بود. این اختراع سرآغازی برای فعالیت‌های وسیع بعدی در زمینه كارت‌های هوشمند گردید.

در سال 1976، دو شركت: Honeywell و Bull كه در زمینه كامپیوتر فعالیت می‌كردند با همكاری شركت موتورولا، اولین كارت الكترونیكی را كه از یك حافظه ساده تشكیل شده بود، عرضه نمودند. با ادامه فعالیت شركت فوق در سال 1979، اولین كارت هوشمند ریزپردازنده (میكروپروسسوری) ساخته شد. این كارت شامل دو تراشه: یكی حافظه و دیگری ریزپردازنده بود كه با سیم‌های مخصوصی با هم ارتباط داشتند. مشكل اصلی این كارت‌ها قطع شدن سیم‌های رابط بود و به همین دلیل فعالیت برای ساخت كارتی كه دارای یك تراشه باشد، آغاز گردید.

طی سال‌های 1982 تا 1984، شركت Bull همراه با دو شركت: Philips و Schlumberger بر روی پروژه ارائه شده توسط اتحادیه كارت بانكی فرانسه[3] كار كرده و سرانجام موفق به اجرای این پروژه به همراه ارائه 000/100 عدد كارت شدند. تراشه مورد استفاده در این كارت‌ها یك تراشه ریزپردازنده با 8 كیلو بایت حافظه ساخته شده توسط شركت موتورولا بود. دو سال بعد یعنی در سال 1986 اولین استاندارد كارت‌های الكترونیكی به نام: 1/78116ISO مطرح شد.

وضعیت كارت های بانكی در جهان (تا پایان سال 2000 میلادی)

میلیارد قطعه

ملیارد دلار

میلیارد دلار

میلیارد دلار

میلیارد فقره

میلیارد فقره

میلیارد فقره

163/1

3176

2224

952

54/38

89/31

65/6

كل كارت‌های اعتباری موجود در جهان

حجم معاملات انجام شده

میزان خرید كالا با كارت

میزان دریافت وجه نقد

تعداد معامله انجام شده

تعداد اسناد خریداری شده با كارت

تعداد اسناد دریافت وجه



انواع كارتهای بانكی

كارتهای بانكی از ابعاد مختلف به انواع گوناگونی تقسیم می‌گردند كه ذیلا به طور خلاصه به چند نوع از آنها اشاره می‌گردد:

انواع كارت از جهت چگونگی تسویه

الف: كارتهای بدهكار (Debit Cards)

در این نوع از كارتها، حساب دارنده بلافاصله و یا با فاصله زمانی بسیار كم (مثلاٌ پایان همان روز معامله) بدهكار می‌گردد. این نوع از كارتها در دستگاههای نقطه فروش (P.O.S) و ماشینهای تحویلداری اتوماتیك (ATM) قابل استفاده است. استفاده از این كارت تنها در حد مانده حساب دارنده كارت می‌باشد. اضافه بر موجودی حساب نمی‌توان نسبت به خرید كالا و خدمات اقدام نمود.

ب: كارت‌های اعتباری (Credit Cards)

این نوع كارتها برای خرید كالا و دریافت پول نقد استفاده می‌شود. پول نقد را می‌توان توسط این كارتها در خارج از كشور نیز دریافت نمود. این امر نیز مستلزم آن است كه ارتباطات لازم در زمینه كارت بین كشورها و بانكهای آنان وجود داشته باشد.

در پایان هر ماه دارندگان كارت صورت حسابی بابت معاملات انجام شده توسط كارت آنان دریافت می‌دارند كه كلیه خریدها و دریافتهای نقدی آن را با جزییات كامل ذكر نموده است. اگر دارندگان كارت بخواهند، می‌توانند تنها بخشی از كل مبلغ استفاده شده را بپردازند و مابقی بدهی خود را به صورت قسطی طی چند ماه تأدیه نمایند. البته در این صورت باید بهره پول را نیز پرداخت كنند. عموماٌ در محاسبه این بهره در مورد پرداختهای نقدی، بهره از زمان دریافت پول محاسبه می‌گردد. اما در مورد خرید كالا و خدمات بانكها عموماٌ بهره‌ای را برای دارندگان كارت در نظر نمی‌گیرند، به شرط آنكه ظرف مدت 25 روز یا 30 روز (در بانكها و كشورهای مختلف متفاوت است) از تاریخ صورتحساب نسبت به باز پرداخت بدهی خود اقدام نماید. یكی دیگر از خدماتی كه بانكها در اختیار دارندگان كارتهای اعتباری قرار می‌دهند، بیمه مجانی حوادث مسافرت است. این بیمه شامل حوادث و مرگ دارنده كارت، همسر و فرزندان وی می‌گردد.

ج: كارت هزینه (Charge Card)

كارتهای فوق نیز شبیه كارتهای اعتباری می‌باشند، با این تفاوت كه این نوع كارتها حد اعتباری از پیش تعیین شده ندارند و از دارنده كارت انتظار می‌رود كه با دریافت صورتحساب خود بدهی خود را تأدیه نماید. در این صورت هیچ گونه بهره‌ای به آنان تعلق نخواهد گرفت.

مزیت این نوع كارت امكان خرید كالا و خدمات بدون نیاز به حمل حجم عظیمی از پول است. نمونه این نوع كارتها آمریكن – اكسپرس (American-Express) و داینرز كلوب (Diners Club) است.

انواع كارت از جهت تكنولوژی مورد استفاده

كارتهای بانكی عموما از دو نوع تكنولوژی استفاده می‌كنند.

الف- كارت با نوار مغناطیسی (Magnetic Stripe Card)

این تكنولوژی هم اكنون در اكثر كارتهای بانكی جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این روش، اطلاعات مربوط به دارندگان كارت به صورت كدهای مخصوص در نوار مغناطیسی كه در پشت كارت تعبیه شده است قرار می‌گیرد كه به این عمل رمزگذاری گویند. این كار توسط ماشینهای مخصوص كه برای كد كردن اطلاعات در نوار مغناطیسی و همچنین حك كردن مشخصات بر روی كارت ساخته شده‌اند انجام شده كه به آنها ماشینهای حك كننده و رمزگذاری كننده گفته می‌شود.

نحوه استفاده از این اطلاعات بدین صورت است كه دارنده كارت به فروشگاهها و مراكز تجاری مجاز مراجعه و كارت خود را از دستگاههای نقطه فروش (P.O.S) می‌گذراند. دستگاههای نقطه فروش از روی نوار مغناطیسی اطلاعات كارت را خوانده و آن را به مركز بانك مخابره می‌نماید. این نوع از كارت در دستگاههای ATM نیز به همین نحو عمل می‌نمایند. هم اكنون موسسات بزرگ بین المللی همچون VISA و Master Card از این نوع تكنولوژی برای كارتهای خود استفاده می‌نمایند.

ب- كارت با تراشه الكترونیكی (Chip Card)

سالهاست كه بر روی تراشه‌های الكترونیكی جهت حمل پول و انتقال آن به دیگران مطالعه و تحقیق می‌شود. با پیشرفت تكنولوژی و ارزانتر شدن این نوع از تراشه‌ها، امكان تولید كارتهای حافظه دار به شكل اقتصادی هر روز بیشتر می‌شود. پروژه‌های آزمایشی در این زمینه به سرعت توسعه یافته و چند كشور استفاده از كارتهای حافظه دار را شروع كرده‌اند. البته استفاده از تراشه جهت مسائل ایمنی همچون تأیید صاحب اصلی كارت، سالهاست كه در كشورهایی همچون فرانسه معمول است. همچنین كارتهای تلفن كه كارتهای حافظه دار یكبار مصرف هستند چندین سال است كه توسط شركتهای تلفن در اختیار مشتریان قرار گرفته است.

كارتهای با تراشه الكترونیكی به چند گروه تقسیم می‌شوند:

1) كارتهای حافظه دار (Memory Chip Card)

در این نوع كارت، اطلاعات می‌تواند همچون كارتهای با نوار مغناطیسی نوشته و خوانده شود با این تفاوت كه حجم اطلاعات نوشته شده می‌تواند چندین برابر باشد.

2) كارتهای با حافظه هوشمند (Inteligent memory chip card)

این نوع از كارتها امكان محافظت از اطلاعات در چد بخش مختلف، بررسی فرایندهای داخلی كارت، تأیید هویت دارنده كارت از طریق بررسی (Personal Indetification number) PIN وارد شده و امثال آن را دارد.

3) كارتهای با تراشه پردازنده (Processor Chip Card)

در این تراشه‌ها موارد زیر گنجانده شده است:

- میكروپروسسور با تكنولوژی 8 بیتی كه حفاظت و امنیت كارت را با الگوریتمهای Cryptographic در بالاترین سطح امكان پذیر می‌سازد.

تنها نوع سوم از كارتهای تراشه دار امنیت و حفاظت لازم جهت استفاده در امور مالی را دارا می‌باشد.

هم اكنون پروژه‌های زیر جهت استفاده از كارتهای تراشه دار در حال پیاده شده می‌باشند:

1- كیف الكترونیكی (Electronic Purse)

از این نوع كارت جهت خریدهای كوچك همچون خرید بلیط اتوبوس یا قطار، پول تاكسی یا پرداخت صورت حساب رستوران و امثال آن استفاده می‌شود. مزیت اصلی این كارت امنیت آن است.

كیف الكترونیكی می‌تواند هم در سیستمهای باز و هم بسته عمل نماید. در سیستمهای بسته مبلغی كه از كارت برداشته می‌شود تنها می‌تواند به حساب یك موسسه خاص و یا چند مؤسسه كه از نظر قانونی تحت یك پوشش قرار دارند منتقل شوند، در حالی كه در سیستمهای باز موسسات متعددی كه از نظر قانونی ماهیت جدا دارند می‌توانند طرف این حساب قرار گیرند. این سیستم نیاز به یك سیستم پردازش مركزی جهت تسویه اقلام دارد. از مزایای این كارت آسانی در پرداخت، عدم نیاز به حمل پول خرد، ریسك كم و پرداخت تضمین شده می‌باشد، چرا كه در كیف الكترونیكی قبلاٌ پول پرداخت شده است. به دلیل انجام عملیات به شكل مستقل هزینه‌های مخابراتی به حداقل می‌رسد.

2- Mondex

مندكس یك نوع كارت هوشمند است كه توسط بانك (National West Minister) معرفی گردیده است. این كارت جهت حذف پول كاغذی و سكه طراحی شده است. هدف این كارت ایجاد یك نوع استاندارد برای پول الكترونیكی است. این كارت از تكنولوژی كارتهای هوشمند استفاده كرده و در ATM، تلفنهای مخصوص، ترمینالهای نقطه فروش (POS) و كیفهای مندكس قابل استفاده است.

دارندگان این كارت می‌توانند مستقیما از ATM، شعب بانكها و تلفنهای عمومی كه آرم Mondex را دارند جهت باردار كردن كارت خود استفاده نمایند. تلفنهایی كه با سیستم مندكس مجهز شده باشند می‌توانند جهت خرید از داخل خانه یا اداره مورد استفاده قرار گیرند. تا 5 نوع ارز مختلف در این كارتها قابل ذخیره شده است كه هر یك جداگانه عمل می‌نماید. با تلفنهای مندكس امكان انتقال پول از یك شخص به شخص دیگر در سراسر جهان امكان پذیر است.

تفاوت كارت مندكس با دیگر انواع كیفهای الكترونیكی در آن است كه امكان انتقال منابع مالی از شخصی به شخص دیگر را امكان پذیر می‌سازد. این امر ازطریق تلفن و ی كیفهای مندكس انجام می‌پذیرد. از این نظر مندكس به هدف جایگزینی پول بسیار نزدیك شده است.

كیفهای مندكس بسیار شبیه یك ماشین حساب جیبی است و غیر از امكان انتقال پول از كارت به كارت، امكانات ذیل را نیز در اختیار دارنده كارت قرار می‌دهد:

- مانده كنونی كارت را  نشان می‌دهد.

- آخرین ده معامله انجام شده را با نوع ارز و زمان آن و طرف معامله نشان می‌دهد.

- با وارد كردن یك كد 4 رقمی كارت قفل شده و تا زمانی كه مجدداً این كد وارد نگردد كارت قابل استفاده نخواهد بود.

هم اكنون در انگلیس بانكهای Mid Land و West Minster متولی كارتهای مندكس می‌باشند. در شرق دور متولی این امر كشور هنگ كنگ و بانك شانگهای می‌باشد.

علاوه بر موارد ذكر شده كارتهای زیر كه از نوع كارتهای تراشه‌دار می‌باشند در كشورهای ذیل الذكر مورد استفاده قرار گرفته‌اند:

3- Danmount در كشور دانمارك

4- Ayantcard در كشور فنلاند

5- Chip card در اتریش

6- Berlin card در آلمان

در یك طبقه بندی كلی – كاربردهای زیر را می‌توان برای این كارت‌ها بیان نمود:

1) كاربردهای شناسایی

2) كاربردهای مالی

3) كاربردهای نگهداری اطلاعات

3-2-5) حسابهای Now: [Negotiable order of with drawel Account]

این حسابها، نوعی حسابهای جاری هستند كه به ماندة آن بهره تعلق می‌گیرد (مشابه حسابهای پس انداز) در آمریكا از لحاظ تاریخی فقط بانكهای تاریخی حق انتقال سپرده‌ها از طریق چك را داشتند و سایر مؤسسات اقتصادی فعال در بازار مالی آمریكا از لحاظ قانونی حق انتقال سپرده‌ها را از طریق چك را نداشتند، این در حالی بود كه این مؤسسات معتقد بودند كه افتتاح حسابهای جاری به این موسسات می‌تواند بعنوان یك خدمت مكمل، سودآوریشان را افزایش دهد و منابع بیشتری جهت وام‌دهی در اختیار آنها قرار دهد.

در سال 1972 دادگاه سلطنتی به بانك پس اندازی در ایالت ماساچوست [Massuchusetts] اجازه داد كه برای سپرده‌گذاری‌های موجود در این بانك اسناد و براتهایی (drafts) (كه بسیار شبیه چك بودند) صادر كند، بعبارت دیگر این موسسه قادر گردید تا سندی به صاحب حساب بدهد كه با امضاء آن اجازه نقل و انتقال پول نقد یا اوراق بهادار از حساب خود به حساب دیگری داده شود. این اسناد یا براتها به شكل سفارش، بازگشتن و قابل انتقال و معامله بودند كه بعنوان حسابهای Now شناخته شدند. در سال 1980 كنگرة آمریكا به تمام موسسات مالی (بجز اتحادیه‌های اعتباری) اجازة افتتاح حساب Now  را داد و بدین ترتیب حسابهای Now در سراسر آمریكا گسترش یافتند.

در سال 1974 شركتهای سرمایه‌گذاری پیشنهاد انتشار «اسناد حسابهای سهام» [Share draft accounts] را دادند. این اسناد به پس اندازكنندگان اجازه می‌داد كه چكهایی بر مبنای حسابهای پس انداز كوتاه مدت و بلندمدت خود (كه این حسابها در شركتهای سرمایه‌گذاری سهام نامیده می‌شود) صادر كنند و مبالغ این چكها از حسابهای شركت سرمایه‌گذاری در بانكهای تجاری پرداخت می‌گردد.

مقدار بهرة پرداختی به حسابهای Now تا سال 1983 دارای سقف مشخص بود كه این سقف متناسب با نرخ بهرة حسابهای پس انداز تعیین می‌گردید. اما در سال 1983 با تغییر قوانین و مقررات حسابهای Super Now یا SNOW برای خانوارهای مصرف كننده ایجاد گردید. این حسابها هیچگونه محدودیتی در پرداخت نوع بهره نداشت و موسسات بسته به شرایط می‌توانستند هر مقدار بهره به این حسابها پرداخت كنند. اما حداكثر مقدار موجودی این حسابها بایستی 500/2 دلار می‌بود.

در سالهای اخیر با اصلاح قوانین و مقررات تفاوت قانونی بین حسابهای NOW و SNOW از بین رفته است و كلیة این حسابها به شكل واحد در آمده‌اند. امروزه مقدار زیادی از معاملات مصرفی خانواده‌ها از طریق این حسابها صورت می‌پذیرد.

3-2-6) سپردة شاخص بازار MIDs: Market Index Deposits

یكی از فعالیتهای بانكهای تجاری خرید و فروش اوراق و اسناد صندوقهای سرمایه‌گذاری بود كه با این كار همانند دلالان سود كسب می‌كردند. اما بر اساس قانون گلاس – استیگال Glass-steagall Act خرید و فروش هرگونه صندوقهای سرمایه‌گذاری توسط بانكهای تجاری ممنوع گشت. این عمل معادل ممنوعیت بانكها در خرید و فروش اوراق بهادار Securities بود. با توسعة عظیم بازارهای بورس در طول 1982 تا 1986 تعداد سهام و اوراق بهادار بلندمدت صندوقهای سرمایه‌گذاری سه برابر شد و ارزش دارایی‌های آنها به هفت برابر توسعه یافت. این بخش از اقتصاد بسیار سودآور بودند كه بانكهای تجاری اجازة فعالیت در آن را نداشتند. در سال 1987 بانكی در منهتن [Chase Manhattan Bank] تكنیكی را ارائه داد كه همانند صندوقهای سرمایه‌گذاری سودآور كارا بود. این بانك حساب پس اندازی افتتاح كرد كه بازدة آن وابسته به شاخص سهام P&S افزایش می‌یافت. Standard & poor's 500 stock Indes] شاخصهای موزون قیمت سهام كه بر اساس میانگین 500 سهم عادی قرار دارد[ بر طبق قوانین بانكداری ایالات متحده بانكها هر مقدار نرخ بهره كه مایلند می‌توانند به سپرده‌هایشان بدهند. در این حساب كه به سپردة شاخص بازار MIDs شهرت یافت بانك حداقل نرخ بهرة صفر تا چهار درصد را تضمین می‌كرد و با افزایش شاخص S&P به تناسب نرخ بهره نیز افزایش می‌یافت. این تناسب بن 50 تا 70 درصد بود كه بسته به شرایط مكانی و زمانی تعیین می‌گردید.

در این حساب مقدار اصل مبلغ و نرخ بهره اولیه توسط Fedral deposit Insurance] FDIC corporation یك نهاد دولتی كه در سال 1933 تأسیس شد و سپرده‌های بانكهای عضو را تضمین می‌كند در رابطه با ادغام و تلفیق بانكها با یكدیگر و جلوگیری از ورشكستگی آنها هم وظایفی را بر عهده دارد [ تضمین می‌گشت و این یكی از مزایای این حساب نسبت به صندوقهای سرمایه‌گذاری بود.

سایر بانكها نیز با سرعت شروع به افتتاح حسابهای مختلف MIDs نمودند و انواع مختلف این حسابها به پس اندازكنندگان پیشنهاد گردید. بسیاری از این حساب‌ها در حداقل نرخ بهره تضمینی متفاوت بودند. برخی از بانكها نیز این حسابها را بر اساس افزایش سایر شاخصهای قیمتی همانند قیمت طلا و ... پیشنهاد دادند و حتی برخی از بانكها تعهد كردند كه نرخ بهره را با كاهش شاخص سهام افزایش دهند. توسعة گسترده و متنوع اینگونه حسابها باعث رقابت هر چه بیشتر بین بانكهای تجاری و صندوقهای سرمایه‌گذاری گردید.

1-2-7) تبدیل به اوراق قرضه كردن Securization

نوآوری مالی عمده‌ای كه در دهة 1980 پای گرفت و بر نقش واسطه‌های مالی در بازار سرمایه عمیقاً اثر گذاشت. پدیدة تبدیل به اوراق بها دار كردن است. این فرآیند شامل یك كاسه كردن یا تجمیع وامها و فروش اوراق بهاداری با ضمانت و پشتوانة آنهاست. این نوآوری به كلی نظام سنتی برای تأمین مالی خرید دارایی‌ها را عوض كرد. در نظام سنتی واسطة مالی مثلا نهاد سپرده پذیر یا شركت بیمه: وام را می‌داد و آنرا در بدرة دارایی‌هایش نگاه می‌داشت و بدین ترتیب خطر اعتباری وام را می‌پذیرفت، از سوی دیگر خدمات وام را ارائه می‌داد یعنی اقساط را جمع‌آوری می‌كرد و به وام گیرنده اطلاعات مالیاتی و غیره می‌داد و از عامة مردم وجوه می‌گرفت تا با آن دارایی‌هایش را تأمین مالی كند و به عبارت دیگر كلیة امور وام دهی توسط یك موسسه صورت می‌گرفت اما در نظام جدید با قابلیت تبدیل به اوراق بهادار كردن دارایی‌ها بیش از یك موسسه در وام دهی نقش دارند. بانك تجاری وام می‌دهد و با پشتوانة این وام اوراق بهادار منتشر می‌كند. بانك تجاری ممكن است روی خطر اعتبار سبد وامها بیمه نامه از یك شركت بیمه خصوصی خریداری كند یا ممكن است وظیفه انجام خدمات وام یعنی گردآوری اقساط را به شركتدیگری كه همین تخصص را دارد واگذار كند یا می‌تواند خدمات موسسه اوراق بهادار برای فروش اوراق بهادار منتشره به افراد و سرمایه‌گذاران نهادی استفاده بكند. این امور بر روی كلیه وامهای رهنی، وامهای ساخت مسكن، وام اتومبیل و قایق، وامهای كارت اعتباری، فروش نسیه شركتهای تأمین مالی و شركتهای تولیدی و ... صورت بگیرد.

تبدیل به اوراق قرضه كردن بر اساس دو دسته داراییهای حقیقی ABS

(Asset back securitization)

و رهن (Mortgage Back Securitization) MBS صورت می‌پذیرد.

این عمل منافع بسیاری برای صادركنندگان اوراق، وام گیرندگان و سرمایه‌گذاران دارد.

منافع صادر كنندگان اوراق عبارت است از:

1) هزینه‌های وجوه كمتر

2) بكارگیری كارآمدتر سرمایه

3) ادارة رشد سریع بدره

4) عملكرد مالی بهتر

5) تنوع بخشی به منابع گردآوری وجوه

تبدیل به اوراق بهادار كردن وامهای راكد را به اوراق بهادار نقدشدنی‌تر مبدل می‌كند و خطر اعتباری را كاهش می‌دهد. خطر اعتباری از آنرو كاهش می‌یابد كه اولاً اوراق پشتوانه محكمی از سبد متنوع وامهای مختلف دارد و ثانیاً باعث تقویت اعتبار ناشر می‌شود. خطر اعتباری وامهای اعطایی بدین وسیله كاهش می‌یابد. سرمایه‌گذاران بدین ترتیب مجموعه‌ای از فرصتهای سرمایه‌گذاری جدید می‌یابند و از سوی دیگر به دلیل كاهش هزینه‌های واسطه گری مالی، نرخ بازده نیز بهبود می‌یابد.

3-3) انواع ابزارهای مالی در بازار دست دوم

3-3-1) اوراق سهام

به طور كلی سهام نشان دهنده منافع مالك در یك واحد تجاری است. منافع ناشی از مالكیت اغلب به عنوان منفعت باقیمانده نامیده می‌شود. زیرا طلب و ادعای سهامداران در مورد دارایی شركت، در مرحله آخر تمام طلبها قرار دارد.

الف- گونه‌های اصلی سهام

- سهام عادی: بیانگر سهام یك واحد تجاری است كه طبق قانون به عنوان شركت نامیده می‌شود.

- سهام ممتاز: به سهامی‌گفته می‌شود كه حق امتیاز دارد و نسبت به سهام عادی شركت از نظر دریافت سود سهام و دریافت هرگونه وجهی در زمان انحلال شركت یا توزیع داراییها برتری دارد. پیش از آنكه سود سهام عادی پرداخت شود، سهام ممتاز باید تمام سود تعلق یافته به خود را دریافت كند.

- مشاركت: بیانگر مالكیت در یك واحد تجاری است كه به عنوان مشاركت محدود یا كلی تشكیل شده است.

- اسناد مالكیت: نشان دهندة مالكیت واحدهای تجاری است كه به عنوان مالكیت محض تشكیل شده است.


ب- اوراق بهادار وابسته به سهام[4]:

اوراق بهادار وابسته به سهام، اوراق بهاداری است كه بیانگر ادعا و طلب بر سهام است یا آنكه ارزش آن به طریقی به آن سهام مربوط شود. انواع مختلفی از ابزارهای وابسته به سهام وجود دارند كه عبارتند از:

اسناد بدهی قابل تبدیل[5]، اختیار معامله سهام[6]، حق خرید اضافی سهام[7]، حق تقدم[8]، ابزارهای سرمایه‌گذاری مشترك[9]، قراردادهای آتی شاخص بندی شده[10]، اختیار معامله شاخص بندی شده[11]، گواهیهای سپرده آمریكایی[12].

اسناد بدهی قابل تبدیل

به اوراق بهادار منتشر شده از طرف یك شركت گفته می‌شود كه دارنده آن اوراق می‌تواند آنها را طی دوره‌ای مشخص به سهام شركت تبدیل نماید. قیمت تبدیل از بدو امر مشخص است.


اختیار معامله سهام

اختیار معامله سهام، شامل اختیار معامله خرید و فروش بر سهام عادی است. این ابزار از این جهت جزء ابزارهای وابسته به سهام است كه قیمت آن تابعی از سهام مربوطه است. به رغم رابطه آن با سهام مورد نظر، اختیار معامله سهام به وسیله منتشر كننده سهام به وجود نمی‌آید. در واقع هر فرد می‌تواند اختیار معامله سهام را با فروش آن ایجاد كند. از آنجایی كه استفاده از یك نوع اختیار معامله احتمال خطر زیادی دارد، تركیبی از اختیار فروش و اختیار خرید می‌تواند ویژگی احتمال خطر بسیار كمی را داشته باشد.

حق خرید اضافی سهام

حق خرید اضافی سهام شبیه اختیار معامله خرید سهام است. به این مفهوم كه دارنده آن بدون آنكه تعهدی برای خرید سهام مربوطه از ارائه كننده آن داشته باشد، حقی بدست می‌آورد.

حق خرید اضافی سهام انواع مختلف دارد كه از آن جمله می‌توان به:

حق خرید اضافی بی‌خطر[13]، حق خرید اضافی پول[14]، حق خرید اضافی مهلك[15]، حق خرید اضافی شاخص‌بندی شده[16]، حق خرید اضافی عریان[17]، حق خرید اضافی پوشش داده شده[18]، حق خرید اضافی بدهی[19]، حق خرید اضافی درآمدی[20]، حق خرید اضافی به پشتوانه نقد[21]، اشاره كرد.

حق تقدم

شركتها از نظر قانونی باید چنان عمل كنند كه انتشار سهام نسبت تضعیف منافع سهامداران موجود نشود. در این شرایط، شركت به سهامداران موجود حق خرید درصدی از سهام خرید به تناسب درصدی از سهام كه در حال حاضر دارند، را می‌دهد و سپس سهام جدید را به خریداران جدید عرضه می‌كند. برای آنكه خرید سهام جدید برای سهامداران موجود جالب توجه باشد، شركت حق تقدم انتشار می‌دهد.

حق تقدم به مالك آن حق (و نه تعهد) خرید تعدادی از سهام جدید را در قیمت ثابت – كه به آن قیمت حق تقدم می‌گویند می‌دهد. از این تعریف كاملا روشن است كه این حق مبین اختیار معامله است.

ابزارهای سرمایه‌گذاری مشترك

ابزار سرمایه‌گذاری مشترك به ترتیباتی گفته می‌شود كه در آن داراییها انباشت شده و سهام آنها به سهامداران فروخته می‌شود. صندوقهای مشترك كه نمایانگر شركت‌های سرمایه‌گذاری باز هستند. معروفترین و رایج‌ترین واسطه برای بدست آوردن سهام شركتها محسوب می‌شوند. در این صندوقها ارزش هر سهم صندوق به تناسب ارزش خالص دارایی آن – ارزش بازاری شركت منهای بدهیهای آن تعیین می‌شود. شكلهای دیگری از ابزارهای سرمایه‌گذاری مشترك وجود دارند كه شامل شركتهای سرمایه‌گذاری بسته و واحدهای تراكمی هستند.[22]


معاملات آتی شاخص بندی شده

معاملات آتی شاخصی قراردادهای آتی هستند كه برای شاخص سهام، شاخص اوراق قرضه و دیگر شاخص‌ها نوشته شده‌اند. به بیان دیگر این قراردادها، قراردادهای آتی هستند كه برحسب تعدادی از شاخص‌های سهام نوشته شده‌اند.

ج- انواع اوراق بهادار بر اساس ملیت

جدول شماره 1- انواع اوراق بهادار بر حسب تقسیم جغرافیایی بازار و ویژگیهای آنها

سرمایه‌گذاری اصلی

سندیكای مربوطه

بازار اصلی

ناشر

نوع پول

مدل بازار

ملی

ملی

ملی

ملی

ملی

ملی

ملی

ملی

ملی

خارجی

ملی

خارجی

بین‌المللی

ملی

بین‌المللی و ملی

فرق نمی‌كند

ملی و سبد

بین‌المللی

بین‌المللی

بین‌المللی

بین‌المللی

فرق نمی‌كند

پول اروپایی

اروپایی

بین‌المللی

بین‌المللی

بین‌المللی و ملی

فرق نمی‌كند

پول اروپایی

كیهان


1-3-7) ابزارهای بدهی

مبانی طبقه بندی اوراق قرضه

اوراق قرضه را می‌توان بر اساس مبانی گوناگون دسته‌بندی كرد. مهمترین مبانی دسته‌بندی به شرح زیر است:

یكم: بر اساس نرخ بهره، دوم: بر اساس سر رسید، سوم: بر اساس نوع پولی كه اوراق به آن پول انتشار می‌ییابد. چهارم: بر اساس ماهیت وام گیرنده، پنجم: بر اساس میزان انتشار، ششم: بر اساس نوع وثیقه، هفتم: بر اساس شدت قابلیت تبدیل و تسعیر، هشتم: بر اساس نوع وابستگی وام گیرنده یا بدهی، نهم: بر اساس هدف ناشر.

هر یك از این مبانی ویژگیهایی را در اوراق به وجود می‌آورند كه سبب می‌شوند آنها را در نظر گروهی خاص و دست اندركاران در بازار سرمایه جذاب نمایند. اگرچه این مبانی در اوراق قرضه بسیار با اهمیت است، در این گزارش، انواع اوراق قرضه با در نظر گرفتن شناخته شدن آنها و همچنین بزرگی گروههای این اوراق، ذكر شده‌اند.

الف- اوراق بهادار با درآمد ثابت

اوراق بهادار با درآمد ثابت اوراقی هستند كه به وسیله بخش خصوصی و دولتی منتشر می‌شوند و دارای ویژگیهای زیر هستند:

1) در هر دوره مبلغ ثابتی را پرداخت می‌كنند.

2) مبلغ پرداختی با استفاده از رابطه‌های مشخص تعیین می‌شود.

3) مبلغ ثابتی (یا مبلغی بر اساس فرمول خاص) را در سررسید تضمین می‌كنند.

بازار اوراق بهادار با درآمد ثابت یكی از زمینه‌های مناسب مهندسی مالی است و در دهه‌گذشته ابداعات و نوآوریهای بسیار زیادی در آن ایجاد شده است.

ب- ابزارهای دارای نرخ بهره ثابت[23]

ابزارهای دارای نرخ بهره ثابت كوتاه مدت شامل اوراق تجاری و گواهیهای سپرده‌اند. ابزارهای دارای نرخ بهره ثابت میان و درازمدت شامل اسناد و اوراق قرضه است. سررسید اسناد در بیشتر موارد یكسال یا كمتر است و اوراق قرضه سررسید 20 تا 30 ساله دارند.

اوراق قرضه با بهره ثابت بر اساس بعضی ویژگیها و خصوصیات دسته بندی می‌شوند. این ویژگیها شامل منتشركننده، هدف از انتشار، نوع اوراق بهادار كه بر روی برگه منعكس شده، روش پرداخت بهره و روش بازپرداخت اصل آن است.

اوراق قرضه همچنین بر اساس نوع وثیقه نیز طبقه بندی می‌شوند؛ وثیقه اوراق بهادار می‌تواند شكل دارایی اصلی یا دارایی شخصی یا تضمین به وسیله واحدی دیگر را به خود بگیرد:

اوراق قرضه رهنی[24]- اوراق قرضه‌ای است كه به وسیله دارایی حقیقی تضمین می‌شود. در اوراق قرضه رهنی ناشر دارایی اش را در رهن دارندگان اوراق قرضه می‌گذارد. دارندگان اوراق قرضه رهنی به هنگام ورشكستگی شركت، نسبت به دارایی رهنی ادعای یكسانی دارند. همه اوراق قرضه رهنی سررسید یكسان ندارند.

اوراق قرضه تضمین شده[25]- بعضی از اوراق قرضه به وسیله نهاد دیگری تضمین می‌شود. مثلا شركتی كه سهامش از درجه اعتبار پایینی برخوردار است ممكن است از بنگاهی كه درجه اعتباری بالایی دارد بخواهد كه بدهی وی را تضمین كند. به این ترتیب رتبه سهام از نظر اعتباری به وسیله پشتوانه اعتباری واحد تضمین كننده تعیین می‌شود. وقتی هیچ تضمینی وجود نداشته باشد، اوراق قرضه بدون تضمین نامیده می‌شود. بعضی موارد نیز مشتركند و اوراق قرضه تراز دوم را می‌فروشد.

اوراق قرضه قابل تبدیل – به منظور كاهش كوپن ضروری برای فروش اوراق قرضه بدون تضمین و اوراق قرضه تراز دوم، ناشران در بیشتر موارد این ابزارها را قابل تبدیل به دیگر داراییها – عمدتاً سهام عادی می‌كنند. به این قبیل اوراق قرضه، اوراق قرضه قابل تبدیل می‌گویند.

اوراق قرضه ممكن است اوراق قرضه با نام یا اوراق قرضه بی‌نام باشند. گاهی اوقات به اوراق قرضه بی‌نام اوراق قرضه كوپنی نیز می‌گویند.

اوراق قرضه درآمدی - اوراق قرضه درآمدی نرخ بهره ثابتی دارند، اما می‌توانند تحت شرایط خاصی از پرداخت بهره اجتناب ورزند این عمل در صورت وقوع حوادث و وجود شرایط خاص امكان پذیر است. عدم پرداخت بهره ممكن است تراكمی یا غیر تراكمی باشد. اوراق قرضه درآمدی،‌ تراكمی است چنانچه بهره در فاصله زمانی بعد پرداخت شود. در غیر این صورت آن را اوراق قرضه درآمدی غیر تراكمی می‌گویند.

اوراق قرضه مسلسل - اوراق قرضه‌ای است كه به تعدادی سری تقسیم می‌شود كه هر كدام زمان سر رسید خاص و بهره خاصی دارند.

بانكها به منظور كسب درآمد و افزایش عایدی، اوراق قرضه میان و درازمدت منتشر می‌كنند. مقامات بانكی معمولا سرمایه مبتنی بر سهام[26] را به سرمایه مبتنی بر بدهی[27] ترجیح می‌دهند. اوراق بدهی كوتاه مدت بانكها و دیگر مؤسسات سپرده پذیر، گواهی سپرده نامیده می‌شوند. در حالی كه اوراق بدهی كوتاه مدت شركتها اوراق تجاری خوانده می‌شود. به این دو ابزار مجموعاً ابزارهای بازار پول می‌گویند.

اوراق تجاری – برگه تعهد بدون پشتوانه‌ای است كه سر رسید آن 270 روز یا كمتر است. مدت مدیدی اوراق تجاری مانند اسناد خزانه با تنزیل قیمت اسمی به فروش می‌رسید. امروزه به بعضی از اوراق تجاری نرخ بهره نیز تعلق می‌گیرد. اوراق تجاری برای شركتهایی كه در كوتاه مدت به وجه نقد نیاز دارند، ابزار مالی مؤثری هستند. گفتنی است كه اوراق تجاری می‌تواند به عنوان راهكارهای تأمین مالی میان و دراز مدت نیز مورد استفاده قرار گیرند. در اینگونه مواقع، شركت اوراق تجاری جدید را با این قصد منتشر می‌كند كه بتواند بدهیهای بدهیهای قبلی خود (اوراق قبلی) را كه مدت آنها به پایان رسیده با به گردش درآوردن اوراق جدید بپردازد. مثلا شركتی كه به وجوه نقد برای مدت 4 سال نیاز دارد بجای اینكه اوراق چهار ساله منتشر كند، می‌تواند به عنوان یك استراتژی، انتشار اوراق تجاری شش ماهه را انتخاب نموده و سپس این برگه را هفت بار با سر رسیدهای شش ماهه به گردش درآورده تا اینكه دوره مالی وی به پایان رسد.

پ- ابزارهای مالی با نرخش شناور Voriable-Rate securities

همانطور كه قبلاً گفته شد افزایش بی‌ثباتی نرخ بهره در دهه 1970 ریسك بیشتری برای نگهداری اوراق قرضه بلندمدت با نرخ بهره ثابت را ایجاد نمود و این سبب شد كه اكثر سرمایه‌گذاران، میل در سرمایه‌گذاری در اوراق كوتاه مدت كه قیمت‌هایشان كمتر تحت تأثیر نوسانات قرار می‌گرفت، داشته باشند كه این امر باعث گردید هزینة دادوستد اوراق بر اقتصاد افزایش یابد. برای كاهش هزینه مبادلات و افزایش اطمینان و اعتماد بین طرفین قراردادهای بلندمدتی كه نرخ بهره آن بصورت كوتاه مدت و منقطع در فواصل زمانی مختلف و با توجه به شرایط اقتصادی تعیین می‌شد، طراحی گردید.

نرخ بهره این اوراق در طول دروة سررسید تغییر می‌كرد و به همین دلیل آنها را اوراق قرضه با نرخ بهرة متغیر یا شناور نامیدند.

نرخ بهره این اوراق با توجه به شاخص معینی و یا نرخ بهره اوراق مرجع یا مشخص می‌گردد و هیچگونه محدودیتی جهت تغییر ندارد و كاملاً آزاد با توجه به اوراق شاخص تعیین می‌گردد. بنابراین قیمت اوراق بستگی دارد به ارزشی كه در تاریخ قیمت گذاری مجدد تعیین می‌شود. این گونه اوراق فقط به تعداد تغییر نرخ بهره (تعداد مواردی كه در اوراق ذكر شده) محدود هستند كه هر چه تعدادهای تعیین نرخ بهره كمتر باشد ارزش اوراق به مقدار حقیقی و واقعی اش نزدیكتر می‌گردد.

پس از طراحی اینگونه اوراق در اواسط دهه 1970، این گونه اوراق در غالب سند بدهی كه بطور كلی شامل اوراق قرضه، اسناد پرداختنی، وامهای رهنی و سایر اوراق یا اسنادی است كه نشاندهندة بدهی است و همانند وامهای بانكی، سپرده‌های بانكی و از این قبیل موارد بایستی پرداخته شوند است، مورد استفاده قرار گرفت.

تقاضا برای اینگونه اوراق تحت تأثیر نوسان قیمت‌ها و نرخ بهره است و هر چه نوسانات قیمت و نرخ بهره افزایش یابد سرمایه‌گذاران این نوع اوراق را نسبت به اوراق با نرخ بهرة ثابت بیشتر تقاضا می‌كنند و در برخی دوره‌ها تقاضا برای اوراق قرضة با نرخ بهره متغیر بسیار بیشتر از اوراق قرضه با نرخ بهرة ثابت بوده است.

برای كاهش نااطمینانی نرخ بهره متغیر در اینگونه اوراق برخی از موسسات مالی پیشنهاد دادند كه خریداران این اوراق را با یك نرخ بهره ماكسیمم تضمین بدهند كه به آن حداكثر افزایش مجاز نرخ بهره گویند.

گرچه هر ابزار كوتاه مدت نرخ ثابتی را پرداخت می‌كند، اما در هر گردش نرخ مورد تجدید نظر قرار گرفته و به این ترتیب این نوع استراتژی تأمین مالی ویژگی نرخ شناور را دارد. راه دیگر تأمین مالی آن است كه ابزار مالی میان مدت و بلندمدت با نرخ شناور منتشر شود. بدهی با نرخ شناور كه گاهی اوقات بنام بدهی با نرخ متغیر یا بدهی با نرخ قابل تبدیل نیز خوانده می‌شود تعهدی است كه در آن در هر دوره نرخ بهره خود را به تغییرات شرایط بازار تطبیق می‌دهد. به طور كلی این ابزارها اوراق با نرخ شناور[28] خوانده شده و به نام اختصاری شناورها[29] معروفند. اوراق با نرخ شناور از جمله ابزارهای بدهی از نوع اوراق قرضه‌اند كه نرخ آنها بجای اینكه ثابت باشد شناور است و بیشتر ابزارهای بدهی بلندمدت سنتی را تشكیل می‌دهند. بانكها نیز اوراق بهادار با نرخ شناور منتشر كرده كه به آن گواهی‌های سپرده با نرخ شناور می‌گویند. با عرضه اوراق بدهی با نرخ بهره شناور، شركت می‌تواند همان نتایج بكارگیری استراتژی گردش اوراق تجاری را بدست آورد.

ت- اوراق بهادار با نرخ بهره صفر

این ابزارها، اهرم مفیدی برای تحقق اهداف بازده پرتفوی، مصونیت در مقابل احتمال خطر و ایجاد ابزارهای تركیبی متنوع هستند.

ج- اوراق قرضه با بهره صفر Zero-coupon & Original-Issue Discount Bonds

اوراق قرضه‌ای كه در زمان انتشار با تخفیف (یعنی زیر ارزش اسمی) عرضه شود. اوراق قرضه‌ای را كه با نرخ بهره صفر و با تخفیف عرضه نمایند «اوراق قرضه با بهره صفر» می‌نامند. (لازم به یادآوری است كه چون قوانین مالیاتی دولت مركزی آمریكا پیوسته تغییر می‌كند، بنابراین كسانیكه می‌خواهند در این اوراق قرضه سرمایه‌گذاری كنند بایستی با متخصصان امور مالیاتی مشورت كنند).

تغییرات شدید نرخ بهره در اوایل سال 1981 باعث گردید كه نگهداری اوراق قرضه و سهام بلندمدت با نرخ بهرة ثابت زیان ده شوند و بسیاری از سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در این نوع اوراق منصرف گردند و اوراق قرضه و سهام كوتاه مدت یا اوراق با نرخ بهرة متغیر را تقاضا كنند. برخی از سرمایه‌گذاران معتقد بودند كه نرخ بهره مجدداً كاهش می‌یابد و سعی كردند كه از نرخهای بهره بالای كنونی نهایت استفاده را بكنند. این امر توسط اوراق بدون بهره بلندمدت (zero-coupon bond) ZCBs امكان داشت.

این اوراق فقط یك باز پرداخت داشت و آنهم در انتهای دورة سر رسید اوراق بود و منتشر كنندة وی آنرا در بازار اولیه بفروش می‌رساند و معاملات مجدد بر روی آن در بازار ثانویه با استفاده از تنزیل ارزش اسمی آن صورت می‌گرفت.

اوراق ضد بدون بهره بسیار شبیه اوراق قرضة تنزیلی انتشار یافته Original-issue discount bonds) OIDs بود و تقریباً همان كاركرد را داشت. این اوراق ریسك دریافت نرخ بهرة كمتر كه قبلاً برای سرمایه‌گذاران وجود داشت را از بین برد.

اوراق بدون بهره نسبت به اوراق قرضه تنزیلی دوام و اعتبار بیشتری داشتند و بنابراین ریسك قیمت كمتری را داشتند.

اوراق خزانة بدون بهره مهمترین این نوع اوراق بود كه برای مدتی طولانی در بازار پول تسلط داشت.

این اوراق در ابتدا كمتر توسط بنگاههای خصوصی مورد توجه قرار گرفت زیرا این بایستی هر سال درآمد این اوراق را كه از طریق تنزیل كردن مبلغ اسمی آن بدست می‌آمد، را بپردازند، در حالیكه این درآمد در بسیاری موارد تحقق نیافته بود و در انتهای سررسید اوراق بدست می‌آمد. به همین دلیل یاد شده در بالا سرمایه‌گذاران خصوصی نیز كمتر مایل به خرید این اوراق بودند و بیشتر صندوقهای بازنشستگی و شركتهای بیمه كه از پرداخت مالیات معاف بودند، به خرید این اوراق روی آوردند. اما با تصویب قانون لغو معافیت مالیاتی ایالتی از این اوراق، تقاضای برای آنها افزایش یافت و شركتهای سرمایه‌گذاری بخش اعظمی از منابع خود را در این اوراق سرمایه‌گذاری كردند و از سوی دیگر اوراق بدون بهرة شهرداری‌ها accrual bonds یا municipial ZCBs نیز كه قابل مالیات گیری در ایالات بود نیز گسترش یافت.

برای كاهش ریسك نگهداری و افزایش حوزه كاری این گونه اوراق برخی شركتها تأسیس شدند كه به مجموعة متفاوتی از این اوراق را انتشار دادند كه بطور كامل ضمانت شده بود و در صورت تمایل فرد با مقدار مساوی از اوراق خزانه بدون بهره مبادله می‌گشت. اینگونه اوراق به TIGRs شهرت یافت. Treasury Investment Growth Receipts

این اوراق كه با پشتوانة اوراق قرضه دولتی منتشر می‌شد، بدون ریسك بودند و همانند ZCBs‌ها بدون بهره بودند و این بازده بستگی به تفاوت بین قیمت خرید و ارزش اسمی آن كه سر رسید پرداخت می‌شد داشت. همچنین برای محاسبة ارزش آن از قیمت خرید و مدت زمانی كه به سر رسید مانده بود استفاده می‌گردید.

از دیگر انواع اوراق قرضه بدون بهره [Certificate of Accrual on Treasure CATS Securities] را می‌توان نام برد كه همانند TIGRs عمل می‌كرد و هدف اصلی آن گسترش اوراق خزانه بدون بهره بود. قیمت فروش این اوراق نسبت به اوراق مشابه قبلی پایین‌تر بود.

در سال 1985 دولت ایالات متحده اوراق بدون بهرة جدید بلندمدتی را انتشار داد كه با STRIRS شهرت یافت. در این اوراق اصل مبلغ پرداختی و كوپنهایی كه در سر رسیدهای معین سود اوراق را بوسیلة آنها پرداخت می‌گردد، بصورت جداگانه و مجزا منتشر می‌گردید. فرد خریدار می‌توانست هر كدام از این كوپنها را در بازار بطور جداگانه بفروشد.

به طور كلی دارندگان اوراق قرضه با درآمد ثابت و به طور اخص دارندگان اوراق بهادار با نرخ بهره صفر در معرض اشكال مختلف احتمال خطر قرار دارند كه عبارتند از:

احتمال خطر نرخ بهره – احتمال خطر كاهش ارزش اوراق بهادار در واكنش به نرخ بهره و عایدی آن؛

احتمال خطر قصور و كوتاهی – احتمال كوتاهی صادركننده اوراق بهادار در تعهدات مالی خود به گونه‌ای كه دارنده این ابزار نتواند اصل و فرع سرمایه خود را دریافت كند؛

احتمال خطر خرید – یا احتمال خطر پیش پرداخت، احتمال خطری است كه سرمایه‌گذار، جزیی از اصل وام یا كل آن را قبل از پایان تاریخ مورد انتظار بپردازد؛

احتمال خطر قدرت خرید – خطری است كه در آن قدرت خرید عایدی كمتر از آنچه انتظار می‌رود، است كه این امر به لحاظ وجود تورم است.

علیرغم وجود خطرات فوق، هنوز دارندگان اوراق بهادار سنتی – ابزارهای خزانه داری – برای مدیریت احتمال خطر نرخ بهره، خطر ورشكستگی و خطر قدرت خرید مطلوب هستند. به این ترتیب كه:

برای مدیریت احتمال خطر نوسان نرخ بهره اولین شیوه آن است كه سررسید ابزار با افق سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار منطبق شود. دومین شیوه، آن است كه صرفاً در ابزارهایی سرمایه‌گذاری شود كه سررسید كوتاهتری از افق زمانی سرمایه‌گذار داشته باشد. شیوه سوم آن است كه ابزاری با سر رسید طولانی‌تر از افق سرمایه‌گذاری خریداری شود. آنگاه با استفاده از ابزارهایی نظیر معاملات آتی، سلف و دیگر ابزارهای مشتقه، در برابر احتمال خطر نرخ بهره ایجاد مصونیت كرد.

مشكل احتمال خطر قصور نیز از چندین راه مدیریت می‌شود. آسانترین راه آن است كه در اوراق بهاداری سرمایه‌گذاری شود كه به طور انفرادی كمترین میزان احتمال خطر را داشته باشد. این اوراق مطمئن شامل تعهدات خزانه داری، شهرداریها و شركتهای معتبر است. راه دیگر آن است كه تركیب متنوعی از سهام انتخاب شود.

از نظر مهندسی مالی برای مدیریت احتمال خطر قدرت خرید، می‌توان ارزش نهایی اوراق قرضه را با نرخ تورم شاخص بندی كرد. اوراق بهادار با كوپن صفر علاوه بر مدیریت احتمال خطرات گوناگون، ویژگیهایی نیز از لحاظ مالیاتی دارند.

اوراق بهادار با كوپن صفر و اربیتراژ تبدیل – ایجاد اوراق قرضه با كوپن صفر از اوراق سنتی مثال كلاسیك آربیتراژ تبدیل است. در آربیتراژ تبدیل یك ابزار یا گروهی از ابزارها، با مجموعه‌ای از ویژگیهای مفروض، به ابزار دیگر یا گروهی از ابزارها كه ویژگیهای سرمایه‌گذاری متفاوتی دارد، تبدیل می‌شود.

بازار باز خرید اوراق بهادار و معكوس آن[30] – قرارداد بازخرید، به فروش و بازخرید همزمان اوراق بهادار با سررسیدهای مختلف اطلاق می‌شود. قرارداد بازخرید معكوس[31] نقطه مقابل قرارداد بازخرید است. به این مفهوم كه قرارداد، خرید و فروش همزمان یك اوراق بهادار با سررسیدهای مختلف است. گفتنی است كه بازخرید و معكوس آن دو روی یك معامله‌اند. نام آن بستگی به این دارد كه در اولین قرارداد، فرد خریدار است یا فروشنده. از این اوراق برای تأمین مالی وجوه كوتاه مدت، سرمایه‌گذاری نقدی كوتاه مدت و بدست آوردن اوراق بهادار و فروش‌های كوتاه مدت استفاده می‌شود.

اوراق قرضه بنجل[32] – اوراق قرضه بنجل كه به آن اوراق قرضه نوع پر خطر[33] می‌گویند؛ اوراق قرضه‌ای هستند كه درجه و اعتباری كمتر از سرمایه‌گذاری دارند. این سهام اغلب به نام از آسمان افتاده‌ها[34] نامیده می‌شوند.

سهام ممتاز با نرخ شناور – سهام ممتاز با نرخ شناور، سهامی است كه در آن نرخ سود سهام به شكل دوره‌ای و بر اساس قانون خاصی تعدیل می‌شود. این سهام عبارتند از:

- سهام ممتاز با نرخ قابل تعدیل[35]-سهامی است كه در آن نسبت تبدیل ثابت است.

- سهام ممتاز با نرخ قابل تعدیل و تبدیل[36]– در این سهام نسبت تبدیل هر فصل تعیین می‌شود تا با ارزش اسمی برابر شود.

- سهام ممتاز با نرخ قابل تبدیل نقطه‌ای[37] – مانند سهام ممتاز قابل تعدیل در هر دوره تعدیل می‌شود اما نرخ سود سهام با نرخ معیار مثلا اوراق خزانه سه ماهه یا لیپور[38] سه ماهه تعیین می‌شود.

اوراق بدهی با نرخ شناور معكوس[39] – به این اوراق شناورهای معكوس نیز می‌گویند. نرخ تعدیل این اوراق به طور دوره‌ای بر اساس نرخ معیار تعیین می‌شود اما در این مورد، نرخ تعدیل بر عكس جهت حركت نرخ معیار است.

د- اوراق قرضه دولتی: كه به طور كلی به دو دسته تقسیم می‌گردد:

- اوراق قرضه خزانه داری (Treasure security): كه توسط خزانه داری بمنظور انجام عملیات بازار باز منتشر می‌گردد و لذا ابزار اصلی در سیاست پولی می‌باشد. این اوراق از لحاظ چگونگی جریان نقدی به دو دسته تقسیم می‌گردد.

1) اوراق قرضه تنزیلی  discountl securities)یا Treasury zero certificate): كه در انتهای دوره با توجه به نرخ اسمی اوراق سود پرداخت می‌گردد. در طول دورة نگهداری هیچگونه سودی به آن تعلق نمی‌گیرد.

2) اوراق قرضة بهره‌ی (Coupon security): كه در فواصل زمانی مشخص بهرة به آن تعلق می‌گیرد و به دارندة اوراق پرداخت می‌گردد.

اوراق خزانه داری از لحاظ مدت سررسید نیز به سه دسته تقسیم می‌گردد:

1) اوراق قرضه‌ای كه تاریخ سررسید آنها از 90 روز تا یك سال است و با تخفیف بفروش می‌رسند (یعنی به مبلغی كمتر از ارزش اسمی آنها). به این اوراق هیچ نوع بهره‌ای تعلق نمی‌گیرد و دارنده اوراق مزبور، در زمان سررسید، مبلغی برابر ارزش اسمی آنها دریافت می‌كند (Treasury bill)

2) اسناد خزانه (Treasury Notes): نوعی اوراق قرضة دولتی كه تاریخ سررسیدشان بین یك سال تا 10 سال است و بهرة آنها هر شش ماه یكبار بوسیلة كوپنهای جداگانه‌ای پرداخت می‌گردد.

3) اوراق قرضة خزانه داری كه سررسید آنها بین ده تا سی سال است و بهرة آن بصورت سالانه محاسبه و هر شش ماه یكبار پرداخت می‌گردد (Treasure band)

در سال 1996 دولت آمریكا اوراق خزانه داری تعدیل شونده با تورم (TIPS) (Treasury inflation-protection security) را انتشار داد كه با توجه به شاخص قیمت مصرف كننده یا شاخص مصرف كنندة شهری نرخ بهرة تعلق گرفته به آن تعدیل می‌گردد.

- اوراق قرضه شهرداریها: muncipal securities

اوراق قرضه‌ای كه شهرداریها، ایالتها و حكومتهای محلی یا سایر سازمانهای دولتی منتشر می‌كنند. این اوراق قرضه برای تهیة كالاهای و خدمات عمومی همانند آتش نشانی، آب رسانی، آموزش و ... منتشر می‌گردد و معمولاً بهرة پرداختی به آنها از مالیات معاف هستند.

قیمت فایل فقط 35,100 تومان

خرید

برچسب ها : ابزارهای مالی نوین در سیستم بانكداری , كارتهای بدهكار (Debit Cards) , براتهای وعده دار Bankers acceptances

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر